Πραγματοποιήθηκε με πολύ ενδιαφέρον η συνάντηση-συζήτηση για το ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ της Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας-Κ.ΑΛ.Ο. στον ΑΣΤΕΡΑ Βουλιαγμένης, την Κυριακή, 24/4/2016, στο πλαίσιο του MoneyShow, με ενδιαφέρουσες συμμετοχές, μεταξύ των οποίων του καθ. Γιώργου Τσομπάνογλου, του κου Βασίλη Τακτικού, του κου Ευάγγελου Σπινθάκη, της κας Ιωάννας Γιαννοπούλου και του κου Δημήτρη Μιχαηλίδη.

Με τον όρο «υποκείμενο» εννοούμε τις διάφορες τυπικές δομές και μορφές της οικονομίας, οι οποίες μπορούν εξ ορισμού να είναι οι φορείς της Κοινωνικής & Αλληλέγγυας Οικονομίας.

Πχ. Οι συνεταιρισμοί θεωρούνται εξ ορισμού φορείς της Κ.ΑΛ.Ο. Οι επιχειρήσεις που συστήνουν οι συνεταιρισμοί με την μορφή εταιρειών είναι εξ ορισμού Κ.ΑΛ.Ο.;

Οι ανώνυμες εταιρείες-ΑΕ είναι εξ ορισμού φορείς της Ιδιωτικής Οικονομικής. Θα μπορούσε μια ΑΕ να περιλάβει όλες τις αρχές και τις αξίες ενός συνεταιρισμού, εξ επιλογής, και να εξομοιωθεί με Κ.ΑΛ.Ο.;

Πολλές εταιρείες της ιδιωτικής οικονομικής εφαρμόζουν συστήματα Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης-ΕΚΕ. Το τμήμα της ΕΚΕ είναι Κ.ΑΛ.Ο. ή θα μπορούσε και ολόκληρη η εταιρεία να απολαμβάνει των προνομίων που προσφέρουν οι κοινωνίες στην Κ.ΑΛ.Ο.;

Αρκεί μια δομή να περιλάβει στον τίτλο της τον όρο «κοινωνική» για να θεωρείται ότι είναι φορέας της Κ.ΑΛ.Ο.; Ή θα πρέπει το αποτέλεσμα των ενεργειών της να είναι Κ.ΑΛ.Ο.;

Και τί σημαίνει «αποτέλεσμα των ενεργειών» της; Πώς μετράμε το κοινωνικό «αποτύπωμα» ή την «επίδραση» μιας δομής στον κοινωνικό της περίγυρο;

Μπορεί μια δομή της Κ.ΑΛ.Ο. να έχει χώρο ευθύνης-δραστηριοποίησής της, χώρο πέραν της τοπικής κοινωνίας όπου δημιουργήθηκε και τις ανάγκες της οποίας ισχυρίσθηκε ότι καλύπτει;

Μπορεί μια δομή της Κ.ΑΛ.Ο. να είναι «παγκοσμιοποιημένη» ή θα πρέπει να μιλάμε για παγκόσμια συνεργασία τοπικών δομών…;

Εάν μιλάμε για τοπική δομή, πόση είναι η έκταση που θεωρείται «τόπος»; Πώς ορίζεται ο τόπος; Γεωγραφικά, πολιτιστικά, πολιτικά, … Ακούστηκε ότι τόπος είναι μια γεωγραφική ενότητα με κοινά γεωγραφικά χαρακτηριστικά (λεκάνη απορροής, βουνό, πεδιάδα, νησί κλπ), με κοινά πολιτιστικά χαρακτηριστικά και με την κοινή πίστη όλων ότι έχουν κοινό μέλλον.

Η σύγχρονη διοικητική δομή της Ελλάδος προσφέρεται, μετά τον «καλλικράτη», για ανάπτυξη δομών Κ.ΑΛ.Ο., καθ’ όσον οι νέοι Δήμοι, είναι σχεδόν παντού κοινές γεωγραφικές ενότητες.

Εάν είναι έτσι, τότε η νομοθεσία (4019/2011) που απαγορεύει τη συμμετοχή σε μια ΚοινΣΕΠ στην ίδια περιφερειακή ενότητα (ΠΕ) πρέπει να διορθωθεί και να απαγορεύει μόνο στον ίδιο Δήμο.

Αλλά πολλά δύσκολα ερωτήματα μπαίνουν και για το κατά πόσο οι εξ ορισμού του νόμου Κοινωνικές Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις-ΚοινΣΕπ είναι πραγματικό κομμάτι της Κ.ΑΛ.Ο. ή υβριδικό σχήμα, με πολλά ερωτηματικά.

Οι ΚοινΣΕπ λειτουργούν μέσα σε οικονομικό περιβάλλον της ιδιωτικής οικονομικής, και είναι, ίσως, υποχρεωμένες, και για λόγους επιβίωσης, να αξιοποιούν εργαλεία της ιδιωτικής οικονομικής. Αλλά τότε δε θα έπρεπε να είναι κομμάτι της Κ.ΑΛ.Ο., αλλά της ιδιωτικής οικονομικής.

Ποιο είναι το νόημα και η εφαρμογή της Κ.ΑΛ.Ο. στις ΚοινΣΕπ, αν δεν εφαρμόζουν και δε «ζουν» με τις αξίες (αυτοβοήθεια, αυτοευθύνη, δημοκρατία, ισότητα, δικαιοσύνη, αλληλεγγύη), με τις ηθικές (εντιμότητα, ειλικρίνεια, κοινωνική ευθύνη, μέριμνα για τους άλλους), με τις αρχές (εθελοντικής ανοικτής συμμετοχής, δημοκρατικό έλεγχο των μελών, οικονομική συμμετοχή, αυτονομία & ανεξαρτησία, εκπαίδευση & πληροφόρηση, συνεργασία με άλλους συνεταιρισμούς, κοινοτικό ενδιαφέρον) και τους άξονες (αύξηση εθνικού προϊόντος, αναδιανομή εισοδήματος-πλούτου, τοπική ανάπτυξη, προγράμματα κοινωνικού χαρακτήρα) της Κ.ΑΛ.Ο.

Ποιο είναι το νόημα της σύμπτωσης της ιδιότητας του ιδιοκτήτη, του ελέγχοντα και του καταναλωτή των αγαθών και υπηρεσιών της δομής στο ίδιο πρόσωπο του πολίτη;

Όταν δημιουργηθεί μια δομή που οι ιδιοκτήτες της και οι ελέγχοντες «λένε» ότι λειτουργούν με τις αξίες, αρχές και άξονες της Κ.ΑΛ.Ο., αλλά λειτουργούν όπως όλες οι άλλες εταιρείες της ιδιωτικής οικονομικής, με μάρκετινγκ, με συστήματα προώθησης των πωλήσεων, με αποστολές αγαθών σε όλη την Ελλάδα ή και όλο τον κόσμο, με πελάτες διαφορετικούς από τους ιδιοκτήτες (δηλαδή για την ικανοποίηση των αναγκών όχι των μελών, αλλά άλλων) και πολλά άλλα της ιδιωτικής οικονομικής, τότε μπορεί να είναι μέρος της Κ.ΑΛ.Ο.;

Τελικά, υπάρχει καθαρό κομμάτι της Κ.ΑΛ.Ο. ή απλά η ιδιωτική οικονομική δημιούργησε «δούρειους ίππους», όπως η ΕΚΕ, οι ΚοινΣΕπ (;) κλπ για να «αλώσει» και να εξαφανίσει την Κοινωνική & Αλληλέγγυα Οικονομία, που είναι η μετεξέλιξη της Οικιακής Οικονομίας;

Είναι απόλυτα ξεκάθαρο, ότι για να λειτουργήσει η Κ.ΑΛ.Ο. είναι απαραίτητο να υπάρχει ζωντανή κοινωνία ανθρώπων και όχι απλά συγκέντρωση ατόμων στο ίδιο σημείο, και αυτή η κοινωνία να έχει επαρκή συνεκτικό ιστό μεταξύ των ανθρώπων της, δηλαδή να έχει ανεπτυγμένο Κοινωνικό Κεφάλαιο.

Το Κοινωνικό Κεφάλαιο, που θα μπορούσαμε με απλά λόγια να πούμε ότι είναι η ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗ & η αλληλεγγύη μεταξύ των μελών μιας κοινωνίας ανθρώπων, μπορεί να αυξηθεί με την κοινωνική ζύμωση. Με τις συναντήσεις, συζητήσεις, ενημερώσεις, ανταλλαγές εμπειριών, συναντίληψη, σύνθεσης προτάσεων, κοινή εθελοντική προσφορά υπηρεσιών, κοινές δράσεις, διαχείριση και προώθηση κοινών σχεδίων τοπικής-κοινοτικής ανάπτυξης, προώθηση της ευημερίας των κατοίκων μιας περιοχής, δηλαδή ακριβώς αυτά που κάνει, σε καθημερινή σχεδόν βάση, ο Τρίτος Τομέας. Δηλαδή οι εθελοντικές οργανώσεις, οι αθλητικοί σύλλογοι, οι εθνικοτοπικοί και πολιτιστικοί σύλλογοι, οι εξωραϊστικοί και περιβαλλοντικοί σύλλογοι, οι οργανώσεις φιλανθρωπίας, οι οργανώσεις υποστήριξης συνανθρώπων και άλλοι, που οργανώνονται από τους πολίτες, «από τα κάτω», και μάλιστα χωρίς κρατική ή άλλη παρέμβαση.

Αυτές οι δομές, σύλλογοι, εθελοντικές και άλλες οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών, είναι η «βάση» για την ανάπτυξη της Κοινωνικής & Αλληλέγγυας Οικονομίας-Κ.ΑΛ.Ο. και αξίζει πάρα πολύ η προσπάθειά τους να προσδιορίσουν το «υποκείμενο» της Κ.ΑΛ.Ο.

Στις 10, 11 & 12 Ιουνίου 2016, στην Αθήνα, οργανώνεται ανοικτό συνέδριο από την Κοινωνία των Πολιτών για την Κοινωνική Οικονομία, με συμμετοχή (οικονομική & φυσική) όποιων ενδιαφέρονται για μια ανοικτή συζήτηση. Την πρωτοβουλία είχαν οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών και δίκτυα με σύνθημα: Χτίζοντας Κοινότητες Συν-Εργασίας ... είναι Κ.ΑΛ.Ο.

ΤοΣυνέδριο το ξεκίνησαν δίκτυα και ομοσπονδίες εθελοντικών οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών (όπως θα έπρεπε να γίνεται για κάθε τι στην κοινωνία μας) και κοινωνικών επιχειρήσεων που ασχολούνται πολλά χρόνια με ζητήματα όπως, ο πολιτισμός, το περιβάλλον, τα ανθρώπινα δικαιώματα, η κοινωνική φροντίδα, η κοινωνική επιχειρηματικότητα κ.α. αλλά είναι ανοικτό και σε κάθε άλλη δομή που ενδιαφέρεται και θέλει.

Σκοπός του Συνεδρίου της Κοινωνίας Πολιτών για την Κοινωνική Οικονομία είναι η ανάδειξη του υποκειμένου της κοινωνικής οικονομίας και η δημιουργία πανελλήνιας πλατφόρμας σε ρόλο κοινωνικού εταίρου, η οποία θα διαβουλεύεται και θα συζητά με την πολιτεία, τους άλλους κοινωνικούς εταίρους και τα αρμόδια όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το συνέδριο πρόκειται να ψηφίζει πολιτικές, και να καταθέτει προτάσεις. Είναι ένα σύγχρονο Thinktank.

Και μέχρι να ξεκαθαρίσει το «τοπίο» της Κοινωνικής & Αλληλέγγυας Οικονομίας, όλοι οι ενδιαφερόμενοι για τον τόπο τους και όχι απλά για «δουλειές» θα έπρεπε να συστήσουν Ομάδες Πρωτοβουλίας για την Τοπική-Κοινοτική Ανάπτυξη.

Ήδη τέτοιες Ομάδες Πρωτοβουλίας έχουν συσταθεί και λειτουργούν στην Ύπαιθρο της Αττικής, ως Ομάδα Τοπικής Δράσης ΑΡΡΑΤΤΙΚΑ, στο πλαίσιο της Ομοσπονδίας Συλλόγων Μικρών Κυκλαδονήσων, ως Ομάδα Πρωτοβουλίας για την Ελκυστικότητα των Μικρών Κυκλαδονήσων, και στην Καλαμάτα, ως Ομάδα Πρωτοβουλίας για την Ελκυστικότητα της Μεσσηνίας.

Αντιγράφοντας από τη Διακήρυξη μιας Ομάδας Πρωτοβουλίας καταγράφουμε ότι οι συμμετέχοντες αποφασίζουν να συμπράξουν για την Κοινοτική-Τοπική Ανάπτυξη με άτυπη δομή, ως μιαπλατφόρμα συνάντησης, συζήτησης, ενημέρωσης, ανταλλαγής εμπειριών, συναντίληψης, σύνθεσης προτάσεων, διαμόρφωσης του κύριου σχεδίου (masterplan) δράσης, διαχείρισης και προώθησης κοινών σχεδίων τοπικής-κοινοτικής ανάπτυξης, προσβλέποντας κυρίως στον επανακαθορισμό του ρόλου του πρωτογενή τομέα παραγωγής, με σκοπό τη συμβολή στην αξιοποίηση, ανάπτυξη, διαχείριση, συντήρηση και προστασία των πόρων της περιοχής, στην εισαγωγή καινοτομίας και επιχειρηματικότητας στο παραγωγικό σύστημα, στην εισαγωγή και στη διεύρυνση της χρήσης των -μικρού μεγέθους και ήπιας μορφής- ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, στην υποστήριξη & στην ανάπτυξη συλλογικών δομών και οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, στην κοινοτική και στην κοινωνική ανάπτυξη, στην αξιοποίηση των δυνατοτήτων της Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας και γενικότερα στην ευημερία των κατοίκων της περιοχής, σε συνεργασία, εφ' όσον προκύψει και ζητηθεί, και άλλων ελληνικών περιοχών.

Η Ομάδα Πρωτοβουλίαςδεν υποκαθιστά τις υφιστάμενες δομές που δρουν στην περιοχή, ούτε δημιουργεί κάποιας μορφής ομοσπονδία ή κάποιας μορφής νομική δέσμευση ή εκπροσώπηση. Αποτελεί πρωτοβουλία που θέλει να θέσει ως προτεραιότητα τη στρατηγική τοπικής ανάπτυξης, με ολοκληρωμένο και πολυτομεακό χαρακτήρα σε μια περιοχή, όπου θα εκπροσωπούνται δημόσιοι, ιδιωτικοί & κοινωνικοί φορείς της περιοχής.

Η μεθοδολογία προσέγγισηςβασίζεται σε επτά κύρια χαρακτηριστικά, που είναι: Η ολοκληρωμένη χωρική προσέγγιση, Ο σημαντικός ρόλος του πρωτογενούς τομέα παραγωγής, Η προσέγγιση από τη βάση («Bottom-Up» = από κάτω προς τα πάνω), Η καινοτομία, ο ολοκληρωμένος και πολυτομεακός χαρακτήρας, η δικτύωση και η συνεργασία και οι συνέργειες.

Παλαιότερα από τέτοιες Ομάδες Πρωτοβουλίας προκλήθηκαν Τοπικά Σύμφωνα, κυρίως για την Ποιότητα στον Τουρισμό, προσπαθώντας να συνθέσουν και να συνδέσουν αποτελεσματικά την πρωτογενή παραγωγή με τον Τουρισμό και τον Πολιτισμό (Γαστρονομία, Αρχιτεκτονική, Φεστιβάλ κλπ).

Πέραν των ανωτέρω δραστηριοτήτων, πάντα αιωρείται μια περίεργη αίσθηση ότι ίσως η ιδιωτική οικονομική (κατά μερικούς «καπιταλισμός»), ίσως αξιοποιεί το σχετικά θολό τοπίο της Κ.ΑΛ.Ο. για να δημιουργήσει παρεμβολές αλλοτρίωσης της Κ.ΑΛ.Ο. ή μετάλλαξης της ιδιωτικής οικονομικής …

Τελικά, το ερώτημα του υποκειμένου της Κοινωνικής & Αλληλέγγυας Οικονομίας, παραμένει με ανοικτή πρόσκληση για συζήτηση, στις 10-12 Ιουν 2016, ενώ βασανιστικά προκύπτει το πρόβλημα: «Η Κοινωνική & Αλληλέγγυα Οικονομία συμπίπτει ή απλά έχει μερικά κοινά χαρακτηριστικά με την Κοινωνική Επιχειρηματικότητα;»

 

Δημήτρης Μιχαηλίδης
Δημοσιογράφος στα Αγρονέα